Erasing the Unwanted Identity: The Destruction and/or Transformation of Armenian Cultural Heritage by Turkish and Azerbaijani Authorities
DOI:
https://doi.org/10.51442/jgs.0067Keywords:
Armenophobia, Turkey, Azerbaijan, cultural heritage, destruction, transformation, appropriationAbstract
Turkish-Azerbaijani Armenophobia has always been manifested not only towards Armenians as an ethnic group, but also towards Armenian cultural heritage. As in the Ottoman Empire and then in the Republican Turkey, as well as in Azerbaijan, Armenian cultural heritage has been targeted by all ruling regimes. Currently, much of the Armenian historical and cultural heritage in the Republic of Turkey has been destroyed; some remain in dilapidated state, while others have been converted into mosques or repurposed for various other uses. In recent years, there have also been cases where Armenian churches were put up for auction. In Azerbaijan, a similar pattern is evident, though the situation is even grimmer. While some Armenian churches in Turkey have been restored in recent years, often for political reasons, in Azerbaijan, there are virtually no functioning Armenian churches. Most have been destroyed or repurposed, and in regions such as the Nakhichevan Autonomous Republic and Nagorno-Karabakh, surviving Armenian sites are frequently reclassified as Albanian heritage.
References
«Ադրբեջանը պետական մակարդակում նախաձեռնել է հայկական Ծիծեռնավանքի վերականգնման, կամ որ նույնն է խեղաթյուրման նախագիծ» [Azerbaijan has Initiated a State-level Project to Restore the Armenian Tsitsernavank Monastery, or What is the Same, to Distort it], Monument Watch. https://shorturl.at/SciUU;
«Ադրբեջանի «աղվանա-ուդիական» համայնքի ներկայացուցիչները պղծել և քանդել են Արցախի Քաշաթաղի շրջանի Ծիծեռնավանքի հայկական եկեղեցու եզակի շուրֆը» [Representatives of the “Albanian-Udi” Community of Azerbaijan have Desecrated and Destroyed the Unique Crypt of the Tsitsernavank Armenian Church in the Kashatagh Region of Artsakh], Monument Watch. https://url-shortener.me/6FOT;
«Գանձակ քաղաքի Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի» [St. Hovhannes Church in Gandzak], Information Corner of Gardaman Armenians, January 28, 2014, https://gardmanq.do.am/blog/gand_39_ak_qaghaqi_sowrb_hovhannes_ekegheci/2014-01-28-16;
Եղեռն՝ եղեռնից հետո [Genocide After Genocide]. Yerevan: Research on Armenian Architecture Foundation, 2015;
Թուրքական աղբյուրները Հայաստանի, հայերի և Անդրկովկասի մյուս ժողովուրդների մասին, [Turkish Sources about Armenia, Armenians and Other peoples of Transcaucasia] Vol. 2, translation from Turkish originals, compiled by A. Kh. Safrastyan. Yerevan, 1964;
«Թուրքերը հայկական եկեղեցին պատրաստվում են արվեստի կենտրոնի վերածել» [Turks are Preparing to Turn an Armenian Church into an Art Center], Sputnik Armenia, 29 August 2022. https://kulturenvanteri.com/yer/surp-sarkis-ermeni-kilisesi-men emen/#17.1/38.606457/27.072979;
«Կեսարիայի հայկական եկեղեցին վերածվել է գրադարանի» [The Armenian Church in Caesarea Has Been Turned Into A Library], Yerkir Daily, 23 January 2020, https://yerkir.am/hy/article/2020/01/23/199829;
«Կեսարիայի Սբ. Աստվածածին հայկական եկեղեցին կվերածվի գրադարանի» [The Armenian Holy Mother of God Church of Caesarea Will Be Converted Into a Library], 168.am, 21 May 2018, https://168.am/2018/05/21/954372.html;
«Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցին՝ այլափոխված և պղծված» [The Holy Savior Church of Shushi, Altered and Desecrated], Monument Watch. https://shorturl.at/Jmtgf;
«Վանդալիզմ Հադրութում. ադրբեջանցիները հանել են Սպիտակ Խաչ եկեղեցու խաչը» [Vandalism in Hadrut: Azerbaijanis Have Removed the Cross From the White Cross Church]. Armradio, 27 January 2022. https://hy.armradio.am/archives/391004;
«Վարձք» Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող հիմնադրամ, [“Vardzq” Research on Armenian Architecture Foundation]. No. 1, January-June, No. 2, July-November (2010);
ՀԱԱ [National Archive of Armenia/NAA], f. 1159, coll. 1, op. 84, 13;
ՀԱԱ [National Archive of Armenia/NAA], f. 149, coll. 1, op. 134, 79;
ՀԱԱ [National Archive of Armenia/NAA], f. 57, coll. 1, op. 439, 69;
ՀԱԱ [National Archive of Armenia/NAA], f. 57, coll. 1, op. 439, 8;
Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ. 1988-1994 թթ., հանրագիտարան [Karabakh Liberation War: 1988-1994, Encyclopedia]. Yerevan, 2004;
Abrahamyan, Hrant. Արցախահայության հասարակական-քաղաքական կյանքը և Արցախի թեմը (1901-1933) [The Socio-political Life of Artsakh Armenians and the Artsakh Diocese]. Ejmiatsin, 2009;
Arshakuni, Teodik. Ամիս մը’ ի Կիլիկիա [A Month in Cilicia]. Constantinople, 1910;
Asryan, Deacon Garik. «Արցախի թեմը Խորհրդային Ադրբեջանի բռնաճնշումների կիզակետում 1920- 1933 թթ.» [The Diocese of Artsakh at the Center of Repressions in Soviet Azerbaijan in 1920-1933], 21 DAR 5 (2016): 97-110;
Azerbaijan obliterated the Surb Hambardzum Church of Berdzor, Monument Watch. https://monumentwatch.org/en/alerts/azerbaijan-obliterated-the-surb-hambardzum-church-of-berdzor/;
Bunyatov, Ziya. Азербайджан в VII-IX вв. [Azerbaijan in the 7th–9th Centuries]. Baku: Publishing House of the Academy of Sciences of the Azerbaijan SSR, 1965
Caucasus Heritage Watch. Monitoring Report #8. July 2025, 12–15. https://indd.adobe.com/view/f69c6aa7-7f27-42a1-b042-a1c436756860;
Chelebi, Evliya. Թուրքական աղբյուրներ [Turkish Sources] Vol. 3, translation from the original, preface and notes by A. Kh. Safrastyan. Yerevan, 1967;
Ermeni Haber Ajansı. «Թուրքերը հայկական եկեղեցին պատրաստվում են վերածել արվեստի կենտրոնի (Տեսանյութ)» [Turks are Preparing to Turn an Armenian Church into an Art Center (Video)]. Ermeni Haber Ajansı, August 29, 2022. https://www.ermenihaber.am/am/news/2022/08/29/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%A1-%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6/236255;
Hidden Ganja. Facebook post, April 20, 2022. https://www.facebook.com/hiddenganja/posts/1024281388494171;
Karapetyan, Samvel. «Հայկական պատմական հուշարձանների վիճակը Հայաստանի հարևան երկրներում» [The Situation of Armenian Historical Monuments in Armenia’s Neighboring Countries], Vasn Hayutyan, 23 April 2002: 10-13;
Karapetyan, Samvel. Ադրբեջանը քաղաքակրթությունից դուրս [Azerbaijan Out of Civilization]. Yerevan: Research on Armenian Architecture Foundation, 2017;
Karapetyan, Samvel. Հյուսիսային Արցախ [Northern Artsakh]. Yerevan: Research on Armenian Architecture Foundation, 2004;
Korucu, Serdar. “A Mosque Built as a Church” in Antep: Kurtuluş Mosque.” Bianet, June 24, 2017;
Gaziantep kurtulus mosque Stock Photos and Images, Alamy.com, https://www.alamy.com/stock-photo/gaziantep-kurtulus-mosque.html?sortBy=relevant;
Kurt, Ümit. The Armenians of Aintab: The Economics of Genocide in an Ottoman Province. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2021;
Kurtulus Cami Mosque, Trip Advisor, https://www.tripadvisor.ru/Attraction_Review-g297998-d2624139-Reviews-Kurtulus_Cami_Mosque-Gaziantep_Gaziantep_Province.html;
Lepsius, Iohannes. Հայաստանի ջարդերը. գաղտնի տեղեկագիր [The Massacres in Armenia: A Secret Report], translated by Michael Shamdanjian. Constantinople։ Print. House Asaturian and Sons, 1919;
Les massacres d’Arménie. Témoignages des victimes, Préface de G. Clemenceau. Paris: Édition DV Mercure de France, 1896;
Melik-Shahnazaryan, Levon. Ադրբեջանի ռազմական հանցագործությունները Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության խաղաղ բնակչության նկատմամբ [War Crimes օf Azerbaijan Against the Civilian Population of the Nagorno-Karabakh Republic]. Yerevan, 1998;
Mkrtchyan, Shahen. Լեռնային Ղարաբաղ. Ադրբեջանի իրականացրած ցեղասպանության անատոմիան [Nagorno-Karabakh: The Anatomy of the Genocide Perpetrated by Azerbaijan]. Stepanakert, 2003;
Nikolaev, A. N. “Современное состояние памятников Византийского зодчества в Стамбуле” [The Current Situation of Byzantine Architectural Monuments in Istanbul]. Byzantine Chronicle 7, no. 32 (1953): 146-160;
Parsamyan, Seda. «Հայկական մշակութային արժեքների յուրացման և ոչնչաց ման երիտթուրքական քաղաքականությունը (1915-1918 թթ.)» [Young Turk’s Policy of Appropriation and Destruction of the Armenian cultural values (1915-1918)], Tseghaspanagitakan handes 6(1) (2018): 71-104;
Parsamyan, Seda. «Մշակութային ցեղասպանությունը միջազգային իրավունքի համատեքստում. Տեսական հիմնադրույթներ» [The Cultural Genocide in the Context of International Law: Theoretical Considerations] Tseghaspanagitakan handes 2(2) (2014): 164-175;
Sarafian, Gevorg. Պատմութիւն Անթէպի հայոց, հատ. Ա [History of the Armenians of Antep], Vol. 1. Los Angeles, 1953;
Stepanyan, Gevorg. «Համառոտ ակնարկ Բաքվի Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու պատմության» [A Brief Overview of the History of St. Gregory the Illuminator Church in Baku], Lraber hasarakakan gitutyunneri 3 (2009): 45-59;
Svazlyan, Verzhine. Հայոց ցեղասպանություն. ականատես վերապրողների վկայություններ, երկրորդ համալրված հրատարակություն [The Armenian Genocide: Testimonies of Eyewitness Survivors, Second Completed Edition]. Yerevan, 2011;
Syurmenean, Galust. Երզնկա [Erzenka]. Cairo, 1947;
Yardemian, Rev. Fr. Dajad. Հայաստանի վանքերուն եւ եկեղեցիներուն մշակութային կորուստը 1894-1896 եւ 1915-1925 տարիներուն, Բ տպագրութիւն [The Loss to the Armenian Culture Caused by the destruction of Armenian Monasteries and Churches during 1894-1896 and 1915-1925], second edition (San Lazzaro - Venice, 2001);
Zulalyan, Manvel. Հայոց պատմության խեղաթյուրումը արդի թուրք պատմագրության մեջ (հին և միջին դարեր) [The Distortion of Armenian History in Modern Turkish Historiography (Ancient and Medieval Periods)]. Yerevan, “Hayastan,” 1995;
“Ağoğlan Məbədi (V-VI əsrlər), Kosalar kəndi,” Dini Qurumlarla İş Üzrə Dövlət Komitəsi, [“AGOGLAN TEMPLE (5th-6th centuries), Kosalar village,” State Committee for Work with Religious Organizations]April 25, 2023. https://scara.gov.az/az/xeberler/print/agoglan-mebedi-v-vi-esrler-kosalar-kendi;
Anar Kərimov, “Ermənlilərin saxtalaşdırdıqları alban dini məbədlərinin bərpası üçün İşçi qrup yaradılıb” [A Working Group Has Been Established To Restore Albanian Religious Temples That Were Falsified By Armenians], Report.az, February 3, 2022. https://report.az/ medeniyyet-siyaseti/alban-dini-mebedlerinin-berpasi-ucun-isci-qrup-yaradilib/;
Dini abidələrimiz: qədim alban məbədləri [Our Religious Monuments. Ancient Albanian Temples], 20.08.13. https://525.az/?name=xeber&news_id=10940;
Çetin, Fethiye. “Bursa’da Satılık Ermeni Kilisesi.” [Armenian Church for Sale in Bursa], Agos, January 17, 2021. https://www.agos.com.tr/tr/yazi/25187/bursa-da-satilik-ermeni-kilisesi;
“E-Qanun, Framework 2847,” E-Qanun, https://www.e-qanun.az/framework/2847;
Gəncədə. Müqəddəs İohann kilsəsi [In Ganja. St. John’s Church], Youtube video, February 2, 2024. https://www.youtube.com/watch?v=HtxYR8iCdHk;
Xocavənd rayonu Ağ oğlan qəsəbəsi (HADRUT) [Khojavend region, Ag Ogan settlement], YouTube video, posted by Rec Time, January 8, 2022. https://www.youtube.com/ watch?v=UriqUakelks&t=6s;
İlham Əliyev, “Prezident Əliyev: Biz bu qədim alban kilsəsini təmir edəcəyik,” [President Aliyev. We will Repair This Ancient Albanian Church], Minval, March 16. 2021, https://minval.az/news/124099506;
“Qədim Alban məbədində saxta tarix” [A Fake History in an Ancient Albanian Temple], YouTube video, 16 March 2021. https://www.youtube.com/watch?v=R4nsAN1yOoc.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Seda Parsamyan & Hayastan Martirosyan
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
